Bệnh lý tuyến vú lành tính

 Bệnh lý tuyến vú lành tính

\

I. PHÂN LOẠI

Phân loại dựa trên triệu chứng lâm sàng:

• Đau vú

- Theo chu kỳ

- Không theo chu kỳ

• Khối u vú

- U cục (nodularity)

- Nang vú

- Bọc sữa

- Bướu sợi tuyến

- Bệnh tuyến xơ hóa

- Bướu mỡ

- Hamartoma

- Bệnh vú tiểu đường

- Bướu diệp thể

II. CHẨN ĐOÁN

1. Lâm sàng

• Bệnh sử

- Khởi phát và tần suất xuất hiện triệu chứng: tiết dịch núm vú, u cục ở vú, đau vú,…

- Tình trạng kinh nguyệt (còn kinh, mãn kinh).

- Có sử dụng nội tiết hay không (thuốc ngừa thai, nội tiết thay thế).

• Tiền sử

- Ung thư gia đình.

- Sinh thiết vú có tăng sản không điển hình, đột biến gen BRCA1, BRCA2

- Phẫu thuật vú, xạ trị, …

• Thăm khám

Quan sát:

- Sự đối xứng 2 bên vú.

- Thay đổi da, núm vú.

- Co kéo, nhô ra.

Sờ nắn:

- Vú, nếu có u phải ghi nhận các tính chất của u vú.

- Vùng nách, vùng hạch trên đòn.

Tư thế bệnh nhân:

- Ngồi với cánh tay thư giãn, 2 tay giơ lên khỏi đầu, 2 tay chống hông.

- Tư thế nằm ngửa.

2. Cận lâm sàng

• Siêu âm: cần thực hiện ở tất cả BN.

• Nhũ ảnh:

- BN ≥ 35 tuổi: thực hiện thường qui.

- BN < 35 tuổi: chỉ thực hiện khi nghi ngờ có sang thương ác tính.

- Nhũ ảnh bình thường không thể loại trừ ung thư vú (độ nhạy: 94%, độ đặc hiệu: 55%).

• XQ ống tuyến vú cản quang: Tiết dịch núm vú bệnh lý

• Chụp cộng hưởng từ (MRI):

- Sử dụng cho những trường hợp khó phân biệt lành/ ác tính

- Bệnh nhân có bơm silicon, hoặc vỡ túi ngực

- Mô vú quá dày đặc

- Có tiền căn gia đình ung thư vú

- Đột biến gen BRCA1, BRCA2...

- Có sinh thiết carcinôm tiểu thùy tại chỗ không điển hình, hoặc sẹo radial

- Có tiền sử xạ trị vào ngực do bệnh lý Lymphôm Hodgkin

- Tiết dịch núm vú có máu đã chụp ống tuyến vú cản quang

• Chọc hút tế bào bằng kim nhỏ (FNA):

- BIRADS ≥ nhóm III

- Nang vú không điển hình

- Tình huống LS cần chẩn đoán tế bào học hỗ trợ hoặc giảm áp nang vú.

• Sinh thiết lõi (core biopsy):

- Tổn thương dạng đặc cần chẩn đoán mô học, kích thước > 15mm

- Khi FNA nghi ngờ ác tính

- Tình huống LS cần chẩn đoán mô học hỗ trợ

• Sinh thiết mở (open biopsy)

- Khi core biopsy không thực hiện được.

- Không có sự tương đồng giữa kết quả chẩn đoán hình ảnh và lâm sàng.

• Sinh thiết có định vị: dưới siêu âm hoặc nhũ ảnh

- Siêu âm: khi LS không sờ thấy u nhưng siêu âm thấy u.

- Nhũ ảnh: khi LS và siêu âm không thấy u nhưng nhũ ảnh nghi ngờ.

3. Đau vú không có tổn thương thực thể đi kèm

a. Chẩn đoán

• Đau theo chu kỳ kinh: đau nhiều trước khi hành kinh, thời gian đau thay đổi và tự hết sau hành kinh.

- Thường một bên, không rõ vị trí.

- Cảm giác trì nặng, sưng phồng và căng đau, lan đến cánh tay và nách.

- Có liên quan đến nội tiết sinh dục.

• Đau không theo chu kỳ kinh: liên quan đến sang chấn tinh thần, chấn thương, xơ sẹo từ những lần sinh thiết vú trước.

- Thường gặp ở phụ nữ từ 40 – 50 tuổi có chu kỳ kinh không đều.

- Thường ở một bên vú.

- Cảm giác đau nhói, rát bỏng trong vú.

- Thỉnh thoảng có sự hiện diện của bướu sợi tuyến hay nang vú.

Lưu ý: những trường hợp đau vú trong thai kỳ và thời kỳ hậu sản (tham khảo phác đồ Viêm vú – áp xe vú).

b. Xử trí: khi đau ảnh hưởng đến chất lượng sống.

• Điều trị không dùng thuốc:

- Chế độ ăn uống:

o Hạn chế hay tránh dùng cà phê, trà, ca cao, chocolates và các chất béo.

o Nên dùng thực phẩm giàu carbohydrates phức hợp (ngũ cốc, rau củ).

- Bổ sung Vitamin E 400 đơn vị/ngày (tối đa 6 tháng).

- Dầu Evening primrose: 6-8 g/ngày (uống 1-3 lần /ngày), tối đa 6 tháng.

- Điều trị bằng thuốc: theo trình tự ưu tiên:

4. Khối u vú lành tính

a. Chẩn đoán

• Ghi nhận các nguy cơ ung thư vú: Tuổi, tiền sử ung thư vú trong gia đình, tiền sử cá nhân bị ung thư vú, sinh thiết có tăng sản không điển hình; tiền căn phẫu thuật tuyến vú.

• LS: kích thước, vị trí (so với núm vú), di động, mật độ căng chắc, trơn láng, bờ rõ, dạng đặc hay dạng nang.

• CLS: Siêu âm và nhũ ảnh: BIRADS II và III

b. Xử trí

• U dạng nang: có thể chọc hút (xem sơ đồ).

• U dạng đặc: (xem sơ đồ)

5. Tiết dịch núm vú

a. Tiết sữa (giai đoạn không cho con bú)

• Là hiện tượng tiết dịch giống sữa, tự phát, thường là hai bên và từ nhiều ống tuyến, do tăng nồng độ prolactine.

• Nguyên nhân

- U tuyến yên (phù gai thị, rối loạn thị giác, …)

- Chấn thương thành ngực, tổn thương tủy sống, xơ gan, nhược giáp, suy thận,…

- BN đang sử dụng: estrogen liều cao, thuốc chống trầm cảm 3 vòng và cimetidine,…

• CLS

- Tăng prolactine máu.

- TSH (Thyroid Stimulating Hormone).

- MRI để đánh giá u tuyến yên khi Prolactine tăng cao và/hoặc có triệu chứng thị giác trên LS.

- CTscan nếu BN chống chỉ định chụp MRI.

• Xử trí

- Tùy theo nguyên nhân.

- Điều trị tăng prolactine máu bằng Bromocriptine 2,5mg: liều khởi đầu 1,25 – 2,5mg/ngày, sau đó tăng thêm 2,5mg mỗi 2-7 ngày. Liều duy trì 2,5 – 15mg/ngày. Theo dõi trong khoảng 3 tháng, nếu hết tiết sữa thì ngưng thuốc.

b. Tiết dịch núm vú bệnh lý

• Là tình trạng tiết máu, nước, mủ, thanh dịch đục, thường một bên, trên một ống tuyến, xảy ra tự phát.

• Nguyên nhân

- Thường gặp bướu nhú trong ống và dãn ống tuyến vú.

- Các nguyên nhân khác: ung thư, viêm vú, thay đổi sợi bọc tuyến vú.

• CLS

- Prolactine máu

- Siêu âm

- Nhũ ảnh

- Chụp ống tuyến sữa

- Tế bào học dịch núm vú

• Xử trí: theo sơ đồ:

6. Viêm vú và nhiễm trùng vú (tham khảo phác đồ Viêm vú – áp xe vú).